تنگناهای صنایع‌دستی ایران برای ورود به بازارهای جهانی

هنرمندان صنایع‌دستی از دوران مدیریت مسعود سلطانی‌فر در سازمان میراث فرهنگی ناگزیر از پرداخت پول برای گرفتن غرفه در فضای نمایشگاه بین‌المللی شدند و این رویه همچنان ادامه دارد.  اما حالا با نشستن پویا محمودیان بر کرسی معاونت صنایع‌دستی نه‌تنها مشکلی از هنرمندان صنایع‌دستی ایران حل نشده که وضعیت صادرات صنایع‌دستی به قهقرا رفته است، حتی برپایی همان بازار سالانه صنایع‌دستی در کشور هم به بهانه‌ماه مبارک رمضان به تعویق افتاده است؛ اقدامی که برخی فعالان صنایع‌دستی کشور آن را بی‌برنامگی خوانده‌اند. پس از آنکه بهمن نامور‌مطلق از سمت معاونت صنایع‌دستی کشور استعفا داد مذاکراتی با سیدمصطفی قاسمی، مدیرکل سابق صادرات صنایع‌دستی در دوران معاونت بهمن نامور‌مطلق بر این حوزه آغاز شد تا او جایگزین بهمن نامور‌مطلق شود.

براساس بررسی‌های همشهری، سازمان میراث فرهنگی حتی استعلام‌های مرتبط با صدور حکم برای مدیران ارشد دولتی را برای او اخذ کرد اما در تصمیمی ناگهانی اعلام شد که پویا محمودیان، سرپرست اداره صادرات صنایع‌دستی، حکم معاونت صنایع‌دستی کشور را از دست مونسان گرفته است.

قاسمی پیش‌تر طرح ایجاد صندوق حمایت از هنرمندان صنایع‌دستی را ارائه کرده بود و بنا بود این صندوق مواداولیه را وارد و در اختیار هنرمندان قرار دهد و محصولات آنها را به‌صورت تضمینی خریده و به صادرات و توزیع در کشور اقدام کند. علاوه براین، او 2سال سابقه معاونت صنایع‌دستی کشور را نیز در کارنامه خود داشت. اما پویا محمودیان چه برنامه‌هایی برای یکی از مهم‌ترین بخش‌های سازمان میراث فرهنگی دارد‌؟ بخشی که تضمین‌کننده ارزآوری به کشور است و متولی اشتغال رسمی 350هزار هنرمند ثبت شده و بیش از 2میلیون فعال مستقیم و غیرمستقیم است.

آمارها تا چه اندازه واقعی است

 بیرون از دفتر کار  محمودیان در سازمان میراث فرهنگی، فعالان صنایع‌دستی کشور با مشکلات متعددی دست به گریبان هستند. آنها می‌گویند آمارهایی که معاونت صنایع‌دستی کشور از صادرات صنایع‌دستی منتشر کرده نادرست و در برخی موارد غیرواقعی است. بنا به گفته آنها، آمار واقعی از صادرات صنایع‌دستی در کشور وجود ندارد.

معاونت صنایع‌دستی کشور مدعی است سال 95حدود 200میلیون دلار صادرات داشته و در 6ماه نخست سال 96این رقم به 600میلیون دلار رسیده است؛آماری که جا دارد با تامل بیشتری به آن نگریست و حتی نیازمند راستی‌آزمایی است. پرسش اصلی صادر‌کنندگان و تولیدکنندگان و هنرمندان صنایع‌دستی این است که نحوه محاسبه آمار صادرات صنایع‌دستی چگونه است؟ براساس تعرفه‌های صادراتی صنایع‌دستی تنها در بخش مبلمان که این شاخه نیز در زیرمجموعه 350رشته صنایع‌دستی ایران گنجانده می‌شود نحوه صادرات مبلمان در کشور براساس وزن است نه تعداد. در تعریف ساده‌تر صادرات مبلمان ایران کیلویی محاسبه می‌شود.

مصطفی خوشابی از فعالان صنایع‌دستی کشور به آمار منتشر شده از سوی معاونت صنایع‌دستی کشور در حوزه صادرات چمدانی صنایع‌دستی نیز نقد دارد و می‌گوید: آمار صادرات چمدانی از کجا آمده است؟ مگر در فرودگاه چمدان مسافران را بازرسی می‌کنند تا آمار صادرات چمدانی را به‌دست آورند؟

او مشکلات صنایع‌دستی ایران را در قیمت نامتعادل مواداولیه وارد شده به کشور می‌داند که بزرگ‌ترین آسیب را به تولیدات صنایع‌دستی در کشور زده است. خوشابی می‌گوید: فقدان استانداردسازی در صنایع‌دستی کشور، قیمت بالای مواداولیه و نبود سفارش‌پذیری از مهم‌ترین موانع موجود تولید صنایع‌دستی است.

سفال لالجین از چشم اروپاییان افتاد

به گفته او، سفال لالجین زمانی بالاترین حجم صادرات کشور به اروپا را داشت اما حالا محصولات سفال لالجین سرب دارد و اروپا هم استفاده از این محصولات را زیانبار خوانده است.

درحالی‌که راهکار حذف سرب از سفال لالجین وجود داشت اما هیچ توجهی به این راهکار نشد تا بازار سفال لالجین هم از دست رفت.

هنرمندان، تولیدکنندگان و صادرکنندگان صنایع دستی ایران به بازارهای جهان اما مشکلات دیگری نیز دارند که باعث شده بازار صادرات ایران در جهان از دست برود و چین، هند، نپال، ویتنام،‌ پاکستان و ترکیه بازار جهانی ایران را از دست تولیدکنندگان صنایع‌دستی کشور درآورند. بهمن نامور مطلق، معاون سابق صنایع‌دستی کشور بارها در گفت‌وگو با همشهری و دیگر رسانه‌ها اعلام کرده بود که کارگاه‌های تعطیل شده صنایع‌دستی همگی احیا شده و مشغول به‌کار هستند. اما حالا این ادعا را مصطفی خوشابی رد می‌کند. او می‌گوید: بسیاری از کارگاه‌های صنایع‌دستی همچنان در حال تعطیل شدن هستند.  

خوشابی می‌گوید: متأسفانه بدعت نمایشگاه‌های پولی نیز که از زمان ریاست مسعود سلطانی‌فر در سازمان میراث فرهنگی آغاز شد، سبب شده تا بسیاری از هنرمندان حتی نتوانند پول اجاره غرفه‌شان را از محل فروش صنایع‌دستی در نمایشگاه‌ها درآورند.

انتقاد دیگر فعالان صنایع‌دستی کشور از پایین بودن فروش صنایع‌دستی ایرانی در داخل کشور و آزاد بودن واردات کالاهای خارجی به ایران و عرضه صنایع‌دستی خارجی با یک دهم قیمت صنایع‌دستی داخلی است که موجب شده بازار داخلی صنایع‌دستی نیز با زیان کلان مواجه شود.